Bekymringsmeldingar og undersøkingar

Auke i talet på meldingar etter fleire år med nedgang

I 2024 gjekk barnevernstenesta gjennom 88 057 meldingar. 53 287 meldingar var i nye saker, og 34 645 meldingar gjaldt barn med aktive barnevernstiltak eller ei pågåande undersøking. Det vil seie at om lag fire av 10 meldingar barnevernstenestene mottar handlar om barn som allereie er i systemet.

Frå 2020 til 2022 gjekk talet på meldingar ned. Denne reduksjonen var særleg sterk i talet på meldingar i nye saker, som gjekk ned med 12 prosent i perioden. Dei siste åra har talet på meldingar auka med nesten 10 prosent frå 2022 til 2024, og talet på meldingar i 2024 er det høgaste sia starten av måleperioden. Aukinga har særleg skjedd i talet på meldingar i aktive saker, kor talet har gått opp med 13 prosent i perioden.

Aukinga er lågare siste året, samanlikna med året før. I 2024 var aukinga frå året før på 3 prosent, mot 7 prosent året før der igjen (2022 til 2023). For meldingar i nye saker er auka på 2 prosent frå året før, og for meldingar i aktive saker er auka på 4 prosent.

1 av 4 bekymringsmeldingar i nye saker blir lagt vekk

Når nokon melder bekymring for eit barn, skal barnevernet innan ei veke vurdere om det er behov for å undersøke barnet sin situasjon nærmare, eller om bekymringsmeldinga kan leggjast vekk utan vidare undersøking.

I 2024 vart omtrent en fjerdedel av meldingane der det ikkje allereie var ei pågåande undersøking eller aktivt tiltak, lagt vekk. I 2019 var det 19 prosent. Det er dermed ein lågare del av dei mottekne meldingane som går til undersøking dei siste åra. Denne utviklinga inneber at sjølv om talet på meldingar har gått ned dei siste åra har talet på meldingar som blir lagt vekk av barnevernstenesta likevel auka.

Det er fleire forhold som kan bidra til å forklare nedgangen i bekymringsmeldingar og auken i delen meldingar som blir lagt bort, som mellom anna auka kunnskap blant offentlege instansar om at meldeplikta til barnevernet først vert utløyst i dei meir alvorlege tilfella. Til dømes gir ikkje høgt skulefråvær hos eit barn eller ein ungdom aleine grunn til at skulen skal melde bekymring til barnevernet.

Barnevernsreforma som trådde i kraft i 2022 har som mål å styrkje arbeidet med førebygging og tidleg innsats. Ein del av nedgangen i bekymringsmeldingar kan difor også vere knytt til at andre instansar enn barnevernet arbeider førebyggjande med barn og unge.

I 2024 vart det sendt inn og gjennomgått bekymringsmelding for 45 767 barn. Det utgjer rett under fire prosent av barna under 18 år. Delen barn med melding er lågast blant dei aller yngste under to år, der under tre prosent er registrert med melding. I dei andre aldersgruppene er ca. fire prosent registrert med melding.

Nedgangen i talet på barn med melding som vi har sett dei siste åra har skjedd i alle aldersgrupper, men nedgangen starta nokre år tidlegare blant barn under seks år. Frå 2023 til 2024 har det vært ein liten auking i talet på barn med melding. Denne aukinga har skjedd blant de eldste barna i alderen 13 til 17 år, men også blant barna i alderen 6 til 12 år.

Ofte alvorleg innhald i bekymringsmeldingar

Innhaldet i bekymringsmeldingar er ofte alvorleg. I 2024 vart det i 18 prosent av meldingane bekymring om foreldra sitt rusmisbruk og i 17 prosent var det bekymring om vald i heimen eller at barnet var vitne til vald i nære relasjonar. Vidare vart det ofte meldt om psykiske lidingar hos foreldre, høg grad av konflikt i heimen og at barnet vart utsett for fysisk vald.

Auke i meldingar knytt til manglande ivaretaking av grunnleggande omsorg frå foreldra og barnet sine relasjonsvanskar

Auka i meldingar frå 2022 til 2023 har særleg skjedd for tenåringar i alderen 13 til 17 år, men også blant barna i alderen 6-12 år. Tala viser spesielt ei auke i meldingar som inneheld bekymring om manglande ivaretaking av grunnleggande og kvardagsleg omsorg for barnet frå foreldra, barnet sine relasjonsvanskar, manglande sensitivitet og kjenslemessig tilgjengelegheit for barnet frå foreldra og konflikt mellom foreldre som ikkje bor saman. Auka frå 2023 var på høvesvis 55, 23, 12 og 11 prosent. Det har også vært ei auke i meldingar som inneheld bekymring knytt til menneskehandel frå 40 i 2023 til 71 i 2024.

Se SSB.no for meir statistikk om innhald i bekymringsmeldingar.

I løpet av 2024 opna barnevernstenesta undersøking for 37 145 barn. Det er ei lita auke dei siste par åra, på 1,5 prosent frå året før, og ei auke på 4 prosent sia 2022. Nivået er likevel mykje lågare enn tidlegare år. I perioden 2017 til 2022 vart talet redusert med 22 prosent.

Færrast undersøkingar for dei yngste barna

Delen barn med undersøking i befolkninga er lågast blant dei yngste barna, med 23 per 1 000 og høgast blant barn mellom 6 og 12 år (35,5 per 1 000). Nedgangen frå 2017 til 2022 var særleg tydeleg blant ungdom i alderen 13 til 17 år, men det er også i denne gruppa talet på barn med undersøking har auka dei siste par åra.

Barnevernet avslutta 39 575 undersøkingar i 2024. Det er ei auke på to og en halv prosent frå året før, og en auke på fire prosent sia 2022. Talet på undersøkingar dei seinare åra er på eit lågare nivå enn før. Frå 2017 til 2022 var det ein nedgang på 21 prosent i talet på avslutta undersøkingar. Nedgangen var størst i undersøkingar som konkluderer med at barnevernstenesta gjer vedtak om tiltak.

Over 60 prosent av undersøkingane vert lagt bort

I 2024 vart totalt 64 prosent av undersøkingane lagt bort. Dette er på same nivå som året før. Delen undersøkingar som vert lagt bort har auka dei seinare åra. På elleve år, frå 2013 til 2024, har delen undersøkingar som vert lagt bort auka med åtte prosentpoeng.

Det kan være ulike grunnar til at ei undersøking vert lagt bort, og i statistikken skil vi mellom ulike forhold:

• Undersøkinga vert lagt bort etter barnevernstenesta si vurdering, det vil seie at tenesta vurderer at barnet og familien ikkje har behov for hjelp frå barnevernet
• Undersøkinga vert lagt bort etter parten sitt ønske. Dette kan vere når barnevernstenesta vurderer at det er behov for tiltak, men familien ikkje samtykker til å få tiltak.
• Undersøkinga vert lagt bort fordi familien flytter til ein annan kommune.
• Undersøkinga vert lagt bort etter tilvising til annan instans.

Det vanlegaste er at undersøkinga vert lagt bort etter barnevernstenesta si vurdering, og i 2024 gjaldt dette så vidt over halvparten av undersøkingane. I tillegg vart ti prosent lagt bort etter parten sitt ønske, tre prosent på grunn av flytting, og nesten to prosent på grunn av tilvising til annan instans.

Nedgang i undersøkingar som går vidare

I 2024 gjekk 13 743 undersøkingar vidare, anten ved at barnevernstenesta fatta vedtak om tiltak eller at barneverntenesta fremma krav for barneverns- og helsenemnda. Delen undersøkingar som går vidare har gått ned frå 43 prosent i 2013 til 35 prosent i 2024.

I dei fleste tilfelle fattar barnevernstenesta vedtak om hjelpetiltak, og det er berre dei mest alvorlege sakane som ender med at barnevernstenesta fremmer krav om tvangstiltak for barneverns- og helsenemnda. I 2024 gjaldt dette 449 av dei avslutta undersøkingane. Denne andelen har i ei årrekke ligge på om lag ein prosent av alle avslutta undersøkingar.

Dei vanlegaste årsakene til å setje i verk tiltak i 2024 var høg grad av konflikt heime, foreldre sin manglande sensitivitet og kjenslemessige tilgjengelegheit for barnet og foreldre sine psykiske problem. Alle disse årsakene var oppgitt i nær ein av fem tilfelle der barnevernstenesta enda undersøkinga med å fatte vedtak om å sette i verk tiltak.

Også forhold som konflikt mellom foreldre som ikkje bur saman, barnet si åtferd og vald i heimen/barnet er vitne til vald i nære relasjonar blir ofte oppgitt som årsak til tiltak.

Problembiletet frå melding til avslutta undersøking endrar seg

Det er noko ulik tematikk som pregar innhaldet i meldingar og årsak til å setje i verk tiltak.

Dette er i tråd med funn frå forsking om barnevernets undersøkingsarbeid som viser at:

• Meldingar som har sitt opphav i enkeltepisodar som omhandlar rus eller kriminalitet hos foreldre, og som ofte kjem frå politi, vert oftare lagt bort enn andre meldingar der bekymringa har bygd seg opp over tid.
• For meldingar som går vidare til undersøking endrar problembiletet seg undervegs. Foreldreferdigheiter og sider ved samhandlinga mellom foreldre og barn vert beskrive som bekymringsfullt for langt fleire barn i undersøkingsrapportane enn i meldingane.

For undersøking som ender med krav om tiltak frå nemnd er problembiletet meir alvorleg

For dei undersøkingane som ender med eit krav om tiltak frå nemnda, er det mange av dei same årsakene som går igjen som for undersøkingar der tenesta konkluderer med å sette i verk samtykkebaserte tiltak. Likevel er årsaksbiletet smalare og dei meir alvorlege årsakene blir oppgitt oftare. Det er ein høg andel av sakene som handlar om foreldra og deira manglande stimulering, grensesetting, kjenslemessig tilgjengelegheit og manglande vern av barnet. I tillegg er det ein høg andel av sakene som handlar om foreldre sine psykiske lidingar, at barnet er vitne til eller sjølv utsett for fysisk eller psykisk mishandling og rusmisbruk hos foreldre.